Efendiler, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa Hazretleri’nin verdiği kıymetli anlatımla burada hazır olanlar “Afyonkarahisar-Dumlupınar” Meydan Savaşı’nın ve kesin sonuç veren 30 Ağustos Savaşı’nın yürüyüşü hakkında genel bir fikir edinmişlerdir. Beş gün kesintisiz, geceli gündüzlü süren bu büyük meydan savaşının gerçek niteliği bugün verilen anlatımdan ziyade, yarın tarihin hükümleri, araştırmacıların inceleme ve değerlendirmeleri okunduğu zaman daha açık, daha kapsamlı bir surette anlaşılacaktır.
Beni, milletim, Türk milleti, emniyet ve güvenine layık görerek bu harekâtın başında bulundurdu. Bu görev ve memuriyetimin mutlu hatırasını milletime karşı daima en derin gönül bağlılığı duygusuyla, haz ile, onurla, saklıyorum. Görevlerini milletin vicdani arzusuna, gerçek ihtiyacına, yalnız onun yüksek iradesine uyarak yapmış olanlara mahsus bir vicdan rahatlığı ile bugün karşınızda bulunurken hissettiğim mutluluğu anlatamam.
Efendiler, tıpkı bugün gibi (1922) senesi ağustosunun 30. günü saat ikide, şimdi hep beraber bulunduğumuz bu noktaya gelmiştim. Bu üzerinde bulunduğumuz sırtlarda kahraman 11. Fırkamız, şu karşıki tepelerde savaşa mecbur edilen düşman ana kuvvetlerine saldırı için yayılarak ilerlemekte bulunuyordu. Şu gördüğümüz Çalköy alevler ve dumanlar içinde yanıyordu. Beni buraya kadar getiren sebebin ne olduğunu anlatmak için anımsadığım bir iki noktayı burada tekrar edeceğim.
TÜRKÜN PARLAK GELECEĞİ
29/30 Ağustos gecesi sabaha karşı Batı Cephesi Harekât Şubesi Müdürü Tevfik Bey, her zamanki gibi, o saate kadar çeşitli karargâhlardan ve her taraftan gelen raporlara göre harita üzerinde tespit ve işaret ettiği genel durumu Cephe Kumandanı İsmet Paşa’ya göstermiş ve o da derhal Paşa’ya “göster” emriyle Tevfik Bey’i yanıma göndermişti. Afyonkarahisar’da belediye binasında bana verilen odada yatmakta idim. Beni uyandıran Tevfik Bey’in gösterdiği haritaya baktım. Hemen yataktan fırladım. Arkadaşlar, haritada gördüğüm şey şu idi ki, ordularımız düşmanın önemli kuvvetlerini kuzeyden, güneyden, batıdan kuşatmaya uygun bir durum almış bulunuyorlardı. Şu durumda, tasarladığımız ve istediğimiz sonuçları sağlayacağını ümit eylediğimiz durumlar gerçekleşiyordu.